Δόλωμα αγωνίας

 

Η συνέντευξη του J. Kent Messum στην Athens Voice για το παρθενικό του μυθιστόρημα [Αναδημοσίευση]

 

Ιδανικό καλοκαιρινό ανάγνωσμα είναι το «Δόλωμα» (εκδ. Bell, μτφ. Έφη Τσιρώνη), παρθενικό μυθιστόρημα του πρώην μουσικού J. Kent Messum, που τοποθετείται σε ένα απομονωμένο νησί στα εξωτικά Φλόριντα Κιζ. Κάπου εκεί όμως εξαντλούνται και οι αναλογίες με τη θερινή ραστώνη: έξι άνθρωποι, όλοι τους ηρωινομανείς, υποβάλλονται σε ένα σαδιστικό παιχνίδι επιβίωσης, με δοκιμασία το κολύμπι από ακτή σε ακτή, εν μέσω καρχαριών, και έπαθλο την ουσία τους. Πιστό στον τίτλο του, το «Δόλωμα» σε δελεάζει από την πρώτη σελίδα και πριν το καταλάβεις, έχεις τσιμπήσει το αγκίστρι που σε παρασέρνει σε ένα χείμαρρο 272 σελίδων αγωνίας. Ποτέ άλλοτε ο τρόμος δεν ήταν τόσο ιδανικά πλαισιωμένος από ειδυλλιακές, καρτποσταλικές εικόνες.

Πόσο καιρό σας πήρε να το ολοκληρώσετε;
Δύσκολο να απαντήσω. Το προόριζα για διήγημα, αλλά κατέληξε υπερβολικά μεγάλο. Όταν έφτασα τις εβδομήντα σελίδες, δεν ήξερα τι να το κάνω κι έτσι το παράτησα. Λίγα χρόνια αργότερα η γυναίκα μου με παρακίνησε να το κάνω μυθιστόρημα. Θα έλεγα πως μου πήρε συνολικά οκτώ-εννιά μήνες να το τελειώσω.

Πώς το εμπνευστήκατε;
Αρχικές πηγές έμπνευσης ήταν οι φόβοι μου για την απομόνωση και την εξάρτηση, αλλά και για τους καρχαρίες. Με επηρέασαν επίσης μερικά διηγήματα που διάβασα μικρός, ιδίως ένα του Στίβεν Κινγκ με τίτλο «Τύπος επιζώντα», το οποίο με στοίχειωσε για χρόνια. Επίσης βιβλία όπως «Τα σαγόνια του kαρχαρία», «Ο άρχοντας των μυγών», «Trainspotting» και το «Το πιο επικίνδυνο κυνήγι».

Ο φόβος είναι κυρίαρχο συναίσθημα στο βιβλίο-φόβος της στέρησης από την ηρωίνη, φόβος του θανάτου…
Ο φόβος με κινητοποιεί. Είναι ένα πρωτόγονο, ισχυρό συναίσθημα. Όλοι φοβόμαστε κάτι. Κανείς δεν έχει ανοσία στο φόβο. Θα στοιχημάτιζα πως ο φόβος ενώνει τους ανθρώπους περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο. Γράφω γι’ αυτά που με φοβίζουν και ευελπιστώ και άλλοι να νιώσουν παρόμοια γι’ αυτά. Το να αφηγούμαι ιστορίες είναι ένα από τα λίγα πράγματα στα οποία είμαι καλός και γράφω σαν να εξαρτάται η ζωή μου απ’ αυτό (εδώ που τα λέμε, εξαρτάται).

Είχατε έντονες εμπειρίες στη ζωή σας; Έχετε περάσει δυσκολίες;
Ελάχιστα πράγματα τα κατέκτησα εύκολα. Ανέκαθεν έπρεπα να παλέψω σκληρά για ό,τι ήθελα. Έννοιες όπως «ασφάλεια» και «ευκαιρίες» απουσίαζαν από τη ζωή μου. Υπέφερα από το κακό timing, παλιότερες προσπάθειές μου οδήγησαν σε οικτρές αποτυχίες, έφτασα πολλές φορές στην πηγή και δεν ήπια νερό. Ωστόσο, αυτές οι αποτυχίες με έκαναν πιο αποφασιστικό, πιο μαχητικό. Η ζωή μου είναι γεμάτη με έντονα περιστατικά. Όταν ήμουν παιδί έκοψα κατά λάθος το δείκτη μου με ελβετικό σουγιά και μου τον ξανακόλλησαν με εγχείρηση. Όταν ήμουν έφηβος, μπήκα στο σπίτι ενός γείτονά μας που είχε μέρες να δώσει σημεία ζωής και ανακάλυψα το αποσυντεθειμένο πτώμα του. Λίγα χρόνια αργότερα είδα έναν άντρα να πυροβολείται στο δρόμο και του έδωσα τις πρώτες βοήθειες μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο. Έχω πολλές τέτοιες ιστορίες στο ενεργητικό μου.

Πρόκειται για μυθιστόρημα μα κινηματογραφική γραφή. Όταν το γράφατε, είχατε κατά νου τη φιλμική διασκευή του;
Όχι ιδιαίτερα, αν και υποπτεύομαι πως το μήκος, ο ρυθμός και οι διάλογοι του το καθιστούν καλό υλικό για κινηματογραφική διασκευή. Θα μου άρεσε πολύ να το δω να γίνεται ταινία. Σαν σύγχρονος συγγραφέας που είμαι, θεωρώ πως ο κινηματογράφος και η τηλεόραση, όπως και τα βιβλία, έχουν επηρεάσει το γράψιμό μου, συνειδητά ή ασυνείδητα. Οι ταινίες είναι συνήθως ασκήσεις πάνω στη συμπυκνωμένη αφήγηση, κάτι που τα μυθιστορήματα δεν κατορθώνουν πάντα. Προτιμώ τις κοφτές, σφιχτές ιστορίες από μινιμαλιστές συγγραφείς, όπως ο Κόρμακ ΜακΚάρθι και ο Ρέιμοντ Κάρβερ, συγγραφείς που δεν σαχλαμαρίζουν αλλά μπαίνουν κατευθείαν στο ψητό.

Ερευνήσατε διεξοδικά την κουλτούρα των ναρκωτικών για να μπορέσετε να περιγράψετε τους ήρωες του βιβλίου με αληθοφάνεια;
Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνάς μου το έκανα μόλις δυο βήματα από την εξώπορτά μου. Ζω σε ζόρικη γειτονιά. Πολλοί ναρκομανείς κυκλοφορούν στην περιοχή. Οι περισσότεροι κάτοικοι τους αποφεύγουν. Εγώ αποφάσισα να τους παρατηρήσω πιο προσεκτικά, να ανοίξω τα μάτια, τα αυτιά, ενίοτε και την καρδιά μου για να ακούσω τις ιστορίες που είχαν να μου διηγηθούν. Επίσης, όλα αυτά τα χρόνια που δούλευα στη μουσική και την κινηματογραφική βιομηχανία μού έδωσαν μια εικόνα του κόσμου των ναρκωτικών. Πολλές από τις σκηνές στο «Δόλωμα» βασίζονται σε αυτές τις εμπειρίες.

Αν θα έπρεπε να μου αποκαλύψετε έναν από τους δικούς σας εθισμούς, ποιος θα ήταν αυτός;
Ειλικρινά, δεν νομίζω πως είμαι εθισμένος σε κάτι. Όχι πως δεν έχω τις αδυναμίες μου: μαύρο ρούμι, καλό ουίσκι, κουβανέζικος καπνός, και βέβαια η μανία μου να γράφω. Καμιά φορά γίνομαι και λίγο ψυχαναγκαστικός. Μόλις προσηλωθώ σε κάτι, θα δυσκολευτείς πολύ να μου αποσπάσεις την προσοχή.

Έχετε με κάποιον τρόπο ενσωματώσει τις μουσικές καταβολές σας στη γραφή σας;
Μπορείς να εφαρμόσεις ό,τι μαθαίνεις από τη μουσική σε όλες τις τέχνες, αφού όλες έχουν να κάνουν με τη δεξιοτεχνία και απαιτούν υπομονή, εξάσκηση, αφοσίωση. Όταν γράφω, έχω πάντοτε στο νου μου τον ρυθμό της ιστορίας. Σαν να παίζεις με κάποιο μουσικό όργανο, δεν μπορείς να επιδεικνύεις τη βιρτουοζιτέ σου όλη την ώρα. Το καλό γράψιμο έχει δύναμη, διακριτικότητα, γούστο. Πρέπει να βρεις τον ρυθμό και να τον “κλειδώσεις”, να κατεβαίνει το έργο αβίαστα στο κοινό σου.

Το «Δόλωμα» αποτελεί σχόλιο πάνω στην εκμετάλλευση των ανθρώπινων ζωών στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης;
Φυσικά. Πάντοτε με εκπλήσσει η ικανότητά μας να γινόμαστε απάνθρωποι όταν μας βολεύει. Είναι καταπληκτικές οι δικαιολογίες που επικαλούνται μερικοί για να βγάλουν κέρδος σε βάρος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Το «ευρύτερο καλό» δεν φαίνεται να απασχολεί πολύ τους ηγέτες μας. Κι εγώ νιώθω τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Δεν υπάρχουν τόσες δουλειές ή ευκαιρίες όσο άλλοτε. Το κόστος διαβίωσης συνεχίζει να ανεβαίνει, αλλά οι μισθοί δεν ακολουθούν. Ο κόσμος πάει προς το χειρότερο, όπως ξέρουν όσοι διαβάζουν εφημερίδες.

Μπορεί να ηττηθεί το «σύστημα»;
Η απάντηση του βιβλίου σ’ αυτό το ερώτημα είναι διφορούμενη, ίσως και αρνητική. Νομίζω πως το μέλλον μας δεν μπορεί να είναι παρά διφορούμενο με τα παρόντα δεδομένα. Πρέπει να σκεφτεί κανείς το σύστημα ως μηχανή ή πρόγραμμα, ψυχρό και υπολογιστικό, σχεδιασμένο να μας αυτοματοποιεί. Ο μόνος τρόπος θα ήταν να το επαναπρογραμματίσει κανείς προς όφελος των πάντων. Αλλά το σύστημα δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο, επομένως είναι μια δύσκολη μάχη. Υπάρχει πάντοτε ελπίδα πως το σύστημα μπορεί να νικηθεί, αλλά δεν θα στοιχημάτιζα υπέρ μιας τέτοιας πιθανότητας, όχι τώρα τουλάχιστον.

Πιστεύετε πως οι άνθρωποι ερεθίζονται με το να παρακολουθούν τον πόνο των άλλων;
Αν και είμαι σίγουρος πως ισχύει αυτό για κάποιους ανθρώπους, νομίζω πως η πλειοψηφία δείχνει απλά μια μακάβρια περιέργεια όταν έλκεται από τέτοιες εικόνες. Με κάποιο αρρωστημένο τρόπο, η ηδονοβλεψία της βίας είναι το πιο συναρπαστικό πράγμα στις καθημερινές ζωές πολλών ανθρώπων. Το «Δόλωμα» είναι επικριτικό απέναντι σε ταινίες και βιβλία που εκμεταλλεύονται το σοκ και τον πόνο με έναν τρόπο ανεγκέφαλο που αναισθητοποιεί το κοινό. Πρέπει να υπάρχει βάθος και λόγος πίσω από τη χρήση βίας στην τέχνη για να είναι αποτελεσματική και να έχει νόημα. Στην πραγματική ζωή, η βία σπάνια είναι ανεγκέφαλη. Πάντα συμβαίνει μέσα σε κάποιο πλαίσιο, κάτι για το οποίο ο κόσμος νοιάζεται ελάχιστα.

Πώς νιώθετε που το πρώτο σας βιβλίο εκδίδεται από σημαντικούς εκδοτικούς οίκους σε όλο τον κόσμο, παρότι οι πιθανότητες ήταν εναντίον σας;
Μου άλλαξε τη ζωή. Πέρασα οκτώ χρόνια που προσπαθούσα να βρω ατζέντη και να εκδοθώ. Προτού πέσουν οι υπογραφές για το «Δόλωμα», δούλευα σαν εργάτης σε τεράστια ψυγεία κρεάτων. Περνούσα οκτώ με δέκα ώρες τη μέρα φορώντας ειδική στολή και κάνοντας χαμαλοδουλειές σε θερμοκρασίες υπό του μηδενός. Όταν μου τηλεφώνησε ένας από τους ατζέντηδές μου και μου είπε πως είχαν κλείσει συμφωνίες με εκδοτικούς και πως μπορούσα να παραιτηθώ από τη δουλειά, έβαλα τα κλάματα. Ειλικρινά, μερικές μέρες νιώθω ακόμα πως βλέπω όνειρο.

Πηγή: Athens Voice